- Νουβία
- Περιοχή στα Ν του πρώτου καταρράκτη του Νείλου (σήμερα έδαφος κατά ένα μέρος αιγυπτιακό και κατά ένα μέρος σουδανικό), που ήταν κατοικημένη στα αρχαία χρόνια από τον αφρικανικό πληθυσμό των Νουβίων, για τους οποίους δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Η φαραωνική Αίγυπτος έδειχνε πάντοτε μεγάλο ενδιαφέρον για τη N., εξαιτίας της σημασίας των προϊόντων που μπορούσε να προμηθευτεί από αυτή: κυρίως χρυσό, ξυλεία και πολύτιμους λίθους. Υπάρχουν μαρτυρίες του ενδιαφέροντος αυτού από τις πρώτες δυναστείες με μια σειρά επιγραφών που αναφέρουν ονόματα φαραώ. Κατά την πρώτη ενδιάμεση περίοδο, οι τοπικοί πληθυσμοί κατόρθωσαν να ανακτήσουν κάποια ανεξαρτησία και να αναπτύξουν έναν αυτόνομο πολιτισμό που χαρακτηρίζεται από εγχάρακτη κεραμική, που είναι γνωστή με την ονομασία Ομάς C. Οι ηγεμόνες του Μέσου Βασιλείου ξανάρχισαν τις εκστρατείες εναντίον της Ν. με χαρακτήρα αποικιακής κατάκτησης (στα σημεία-κλειδιά ιδρύθηκαν επίσης μεγάλα φρούρια από ωμές πλίνθους μερικά από τα οποία σώζονται ακόμα), καθώς και εμπορικοί σταθμοί, όπως ο σημαντικότατος της Κέρμα, στα Ν του τρίτου καταρράκτη. Μετά την παρένθεση της δεύτερης ενδιάμεσης περιόδου, κατά την οποία φαίνεται ότι σταθεροποιήθηκαν οι σχέσεις μεταξύ του βασιλιά των Κους και των εισβολέων Υξώς, οι αποικιακές και κατασκευαστικές δραστηριότητες των Αιγυπτίων άρχισαν να αναπτύσσονται πάλι. Στην περίοδο αυτή ανήκει μια ολόκληρη σειρά από ναούς (μερικοί αναστηλώθηκαν αργότερα): στην Κουμπάν (έδρα ενός φρουρίου που βρισκόταν στις εκβολές του Ουάντι Αλάκι, όπου υπήρχε ένα πλουσιότατο ορυχείο χρυσού), στη Μπουχέν (όπου μεταξύ των άλλων υπήρχε ένας θαυμάσιος περίπτερος ναός), στη Σέμνα, στην Αμάρα, στη Σόλεμπ, στη Σεσέμπι, στα Νάπατα και στην Κάουα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατά την περίοδο αυτή παρουσιάζουν οι λαξευτοί ναοί, κατά ένα μέρος σκαμμένοι στον βράχο και κατά ένα μέρος χτιστοί· αντιπροσωπευτικά δείγματα είναι ο ναός της Ελλεσίγια, οι ναοί του Τζέμπελ Άντα (που αργότερα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό με μια ωραιότατη σειρά από ζωγραφικά έργα), του Μπετ ελ-Ουάλι, του Τζερφ Χουσεΐν, του Ουάντι ες-Σεμπούα και του Ντερ. Οι μεγαλύτεροι και σπουδαιότεροι όμως είναι αυτοί που έχτισε ο Ραμσής B’ στο Αμπού Σίμπελ.
Στα τέλη του Νέου Βασιλείου διαμορφώθηκε μια αυτόνομη δυναστεία στα Νάπατα, στους πρόποδες του Τζέμπελ Μπαρκάλ, όρους αφιερωμένου στον Άμμωνα, και για μια σύντομη περίοδο κατόρθωσε να κυριαρχήσει και στην Αίγυπτο, ιδρύοντας την KE’ Δυναστεία (751-656 π.Χ.). Αυτή υπήρξε μια λαμπρή περίοδος για τη N., που μαρτυρείται από τα πολυάριθμα κτίρια της πρωτεύουσας Νάπατα και από τις πλούσιες νεκροπόλεις. Περίπου στα μέσα του 4ου π.Χ. αι. η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε νοτιότερα, στην πόλη Μερόη, και από εκείνη τη στιγμή επήλθε ρήγμα μεταξύ της Κάτω και Άνω N. Έτσι, η πρώτη έμεινε συνδεδεμένη με την Αίγυπτο, μέσω των Πτολεμαίων και των Ρωμαίων, ενώ η δεύτερη αποκτούσε ολοένα και πιο έκδηλα αφρικανικά χαρακτηριστικά. Η Μερόη υπήρξε αρκετά πλούσια πρωτεύουσα έως την καταστροφή της, που επήλθε το 359 μ.Χ. από τον Εζανά, βασιλιά της Αξώμης. Από την πόλη αυτή σώζονται σημαντικά ερείπια· σπουδαιότατες είναι οι πυραμίδες, οι οποίες χρησίμευαν για την ταφή των βασιλιάδων και οι οποίες ήταν αρκετά μικρότερες από τις αιγυπτιακές. Στην Κάτω N., ύστερα από μια περίοδο αναταρραχής εξαιτίας των επιδρομών των νομάδων της ερήμου Βλεμμύων και Νοβάδων, τους οποίους μάταια προσπάθησαν να καταβάλουν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, διαδόθηκε τον 6o αι. ο χριστιανισμός και ιδρύθηκαν επισκοπικές έδρες. Στην εποχή αυτή ανήκουν μερικές οχυρωμένες πόλεις, όπως η Σαμπαγκούρα Ιχμίντι, η Ταμίτ, η Φαράς, με ωραίους ναούς, πλουτισμένους με τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας. Τον 12o αι., οπότε καταλήφθηκε από τους Άραβες (που από τον 7o αι. επέδραμαν στη χώρα), η Ν. έγινε μουσουλμανική. Τα σημερινά χωριά της περιοχής χαρακτηρίζονται από χαμηλές κατοικίες με μεγάλες εσωτερικές αυλές, ασβεστωμένες και στολισμένες με ωραίες έγχρωμες διακοσμήσεις. Το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων προκάλεσαν πάλι τα νουβιανά μνημεία το 1955, όταν αποφασίστηκε η κατασκευή του μεγάλου φράγματος του Ασουάν: αποστολές από διάφορες χώρες συνέβαλαν, ύστερα από έκκληση της ΟΥΝΕΣΚΟ, στη διάσωση των μνημείων και το καλύτερο παράδειγμα της προσπάθειας αυτής είναι η διάσωση των ναών του Αμπού Σίμπελ.
Γυναίκες της Νουβίας μπροστά σ’ ένα τυπικό νουβιακό σπίτι.
Νουβία: η νεκρόπολη της Μερόης. Οι πυραμίδες-ναοί που προορίζονταν για βασιλικούς τάφους, μαρτυρούν την επίδραση της αιγυπτιακής τέχνης, που κυριάρχησε στην περιοχή για πολλούς αιώνες.
Dictionary of Greek. 2013.